Uyku bozuklukları yaygındır. Ama bunlardan belki de en önemlisi, "tıkayıcı tipte, uykuda soluk kesilmesi" dir. Az bilinmesine ve doktorların da dikkatlerinden kaçmasına karşılık, ABD'de sıklığının kadınlarda %2, erkeklerde %4 dolayında olduğu bildirilmektedir(1). Bu yazıyla amacımız, böyle bir sorunun varlığına dikkat çekmektir.

Bu kişilerin çoğu şişmandır(2). BKİ 40'ın üstündekilerin %40'ı, 50'nin üstündekilerin %50'si bu sorunla karşılaşır. İşin ilginci, "tıkayıcı tipte, uykuda soluk kesilmesi", "ensesi kalın" kişilerde daha sıktır. Boyun çevresi 42.5 cm'yi aşan erkeklerle; 40 cm'yi aşan kadınların bu rahatsızlığa yatkın olduğunu söyleyebiliriz.

Horlama bu tablonun ayrılmaz bir unsurudur(3). Kimse, horladığını kolay kolay kabul etmese de, horlama genel toplumda da yaygındır. Erişkin erkeklerin %50, kadınların %25'i horlar. Bunların da yaklaşık %8'i; yani erkeklerin %4, kadınların %2'si "tıkayıcı tipte, uykuda soluk kesilmesi" dediğimiz bu tatsız rahatsızlıktan muzdariptir. "Tıkayıcı tipte, uykuda soluk kesilmesi" olanlarda horlama genellikle, "kimi zaman komşuları bile rahatsız edecek " şiddettedir.

Çok kalitesiz bir uykuları vardır. Onları uykuda izleyenler, boğulacakları ya da nefeslerinin kesilivereceği hissine kapılır. Ara ara solunum durur; sonra yeniden başlar. Şiddetli horlamaların kısa sürelerle kesintiye uğraması, çoğu kere bu solunum durmalarının belirtisidir. Bu durum gece boyu, defalarca tekrarlar. Bir gecede 300-400 kez solunum durabilir. Gece uykudan sıklıkla uyanırlar ama bunları hatırlamayabilirler. Uykudan dinlenmiş olarak kalkmazlar. Gün içinde yorgundurlar; konsantrasyonları bozuktur. İş verimleri düşüktür. Gündüz şekerleme isteği ve bunun hayata geçirilmesi çok yaygındır. Bir anda, hele de gözden ırakta olduklarını düşündüklerinde uyuya kalırlar. Uyku bazen öylesine dayanılmazdır ki, bu kişileri zor durumda bırakabilir: Toplantılar sırasında ya da direksiyon başında yakalayabilir. Çoğu hasta, "uyku sorunu" çekmediği, tam tersine uykuyu sevdiği kanaatindedir.

Bu rahatsızlığın belirtilerinden biri de hipertansiyondur(4). Rahatsızlık ne kadar belirginse, hipertansiyon sıklığı da o kadar yüksektir. Sabah baş ağrılarına çokça rastlanır. Bunda hipertansiyon kadar, uykusuzluk ve kan gazı değişikliklerinin de payı vardır. Kalpte ritim bozuklukları görülebilir ve bunlar ölümcül olabilir. Yastıkları, salyayla ıslanabilir. Bazen cinsel istek azlığı da eşlik edebilmektedir.

Bu belirtiler varsa, "tıkayıcı tipte, uykuda soluk kesilmesi" olma olasılığınız yüksek demektir. Aynı yatağı ya da aynı odayı paylaşan eşler, gürültülü horlamaları kesen kısa ama sık soluk durmalarının tanığı olarak, doktora yönlendirmede sorumluluk taşırlar. Tanıyı kesinleştirmek, uyku laboratuarlarındaki incelemelerle mümkündür.

Tedavi, çok yönlüdür. CPAP denilen aygıtlar solunumun düzenlenmesinde çok değerlidir. Bunlar oksijenle desteklenebilirler. Tabii ki, zayıflama yaşamsaldır. %10 dolayında bir kilo kaybı bile, belirtilerin çok hafiflemesine yardım edebilir. Yan yatmak da hastalığın şiddetini azaltır. Bunun için sırta sargıyla veya pijamaya dikilerek bir tenis topu yerleştirilmesini önerenler vardır. Sigara içenlerin, sigarayı bırakması da önemli katkılar sağlayabilir. Uykusuzluktan sakınmak, kas gevşeticiler kullanmamak ve bu arada alkolden kaçınmak da yardımcı olabilir. Burun tıkanıklıklarını açmak yarar sağlayabilir. Bazı özel durumlarda cerrahi müdaheleler gerekebilir.

______________________________________________

1. Kripke DF, Ancoli-Israel S, Klauber MR, Wingard DL, Mason WJ, Mullaney DJ. Prevalence of sleep-disordered breathing in ages 40-64 years. A population based survey. Sleep. 1997;20:65-76.
2. Peppard PE, Young T, Palta M, Dempsey J, Skatrud J. Longitudinal study of moderate weight change and sleep-disordered breathing. JAMA 2000;284:3015-21.
3. Young T, Palta M, Dempsey J. Skatrud J, Weber S, Bard S. The occurrence of sleep-disorder breathing among middle-aged adults. N Engl J Med. 1993;328:1230-5.
4. Peppard PE, Young T, Palta M, Skatrud J. Prospective study of the association between sleep disordered breathing and hypertension. N Engl J Med. 2000;342:1378-84.