İnsanların bazı davranışları, mevsimlere göre değişiyor. Kış aylarında bazılarımız duygusal bozukluk geçirirken bir kısmımız için kilo alma tehlikesi beliriyor.

Memeli hayvanların bir çoğunda, yeme, uyuma, sosyallik, cinsel aktivite gibi davranışları düzenleyen bir biyolojik saat vardır. Bu saat, ışık ve sıcaklık gibi uyaranlarla vücut kimyasını değiştirmektedir. Böylelikle hem gün içinde, hem de mevsimlere göre davranış değişiklikleri ortaya çıkmaktadır.

Yiyeceğin görece daha zor bulunduğu, havanın soğuk olduğu kış aylarıyla başedebilmek için çoğu memeli kilo alır, daha fazla uyur ve daha az hareket eder.

Diğer memelilere göre yiyecek kıtlığı ve soğukla daha iyi başetse de, genetik değişimin bu başetmeye aynı hızla ayak uyduramaması yüzünden, insanoğlu da mevsimsel değişikliklerden payını almaktadır. Mevsimsel değişiklik sıklığı hiç te az değildir. Toplumun %20-25'inin bu sorunu yaşadığı bildirilmiştir (1).

Gerçekten de çoğu insan güzün ve kışın kilo alır, daha fazla uyur ve kendisini daha az enerjik hisseder (2). Özellikle akşam atıştırmaları artar ve sonuç olarak, kış mevsiminde fazladan 2.5-5 kg kadar kilo alınabilir.

Bir bölüm insanda kışın, -ciddi depresyon, uykuya eğilim ya da da uyuyamama, can sıkıntısı, cinsel istekte azalma, zevk alamama, mutsuzluk, kimseyle görüşmek istememe gibi belirtilerle- "mevsimsel duygusal bozukluk" ortaya çıkar ve "karbonhidrat (tatlı ve nişasta) tutkusu" belirir. Bunlar, beklenenden de daha çok kilo almaya neden olabilir.

İşin kötüsü, kışın alınan kilolar, ilkbahar ve yazın kısmen geri verilse de, bir bölümü vücudumuzda yerini korumaya devam eder. Buna karşılık yazları, kilonun en düşük olduğu zamandır.

Her mevsim, hemen her tür sebze ve meyvenin bulunabildiği ülkemizde, kışın yiyecek profilinin soruna çok büyük katkısının olmadığını sanıyorum.

Yapmamız gereken, kışın beslenmemize her zamankinden daha dikkat etmek ve fiziksel aktivitemizi artırmaktır. Daha iyi ışıklandırmayı ve güneşli günlerde "güneşe çıkma"yı tavsiye edenler de vardır.

_______________________________________

1. Hardin TA, Wehr TA, Brewerton T, Kasper S, Berrettini W, Rabkin J, Rosenthal NE. Evaluation of seasonality in six clinical populations and two normal populations. J Psychiatr Res 1991;25(3):75-87
2. NE Rosenthal and MC Blehar Eds. Seasonal Variations in Body Weight and Metabolism in Hamsters. G.N. Wade, in Seasonal Affective Disorders and Phototherapy. Guilford Press New York, London 1989; 105-126.