Kısaca stres

Sağlıklı yollarla başedilmeyen stresin doğrudan veya dolaylı olarak birçok hastalığı tetiklediğini biliyoruz. Doğru düşünmeyi önleyen, hafızayı zayıflatan stres, ciddî verim kayıplarına yol açıyor. Bir stresle başetme programında, hedef hayatınzdaki stresin yok edilmesi veya azaltılması değil; size yıkıcı etki yapmasınn önlenmesidir. Sürdürülebilen bir denge içinde stresle başeder hâle gelmenizi sağlamalısınız. Bunun için elimizde bir düzineden fazla metot var. Herkesin özel durumu için gerekenler kullanılmalıdır. Programın sonunda, metotları rahatlıkla uygulayabilir hale gelmelisiniz.

Niçin stres yönetimi?

Kontrol dışına çıkmış bir stresin sağlığa zararını abartmak mümkün değil... Sinir, dolaşım, sindirim ve bağışıklık sistemlerini hedef alan aşırı stresin doğrudan sebep olduğu veya ortam sağladığı hastalıkları saymağa yerimiz yetmez.

Tıbbın ve psikolojinin bugün bize sağladığı imkânlar sayesinde, artık dengesiz bir stresin yıkıcı etkilerine katlanmak zorunda değilsiniz. Elimizde, bir taraftan sizi stresin yıkıcı etkilerinden korurken, diğer taraftan daha verimli, daha başarılı olmanızı sağlayacak metotlar var.

Kaçmak ve ilaçlar çözüm değil.

İlk akla gelen, stres kaynaklarından uzaklaşmak ve yatıştırıcı ilaçlardır.

İnsanın işini, çevresini terk etmesi anlamına gelecek uzaklaşmalar genellikle mümkün değildir. Tâtil geçici bir kaçıştır. İlaçlar da öyle... Üstelik ilâçlar, yan etkileri ve uyuşturucu özellikleriyle başarı potansiyelinizi azaltır. Hayatı dolu dolu yaşamanızı engelleyip yaşam kalitenizi düşürür.

Stresle nasıl başa çıkılır?

Stresle başetmekten amaç, stresi yok etmek veya azaltmak değildir. Hayatınızda hiç stres yoksa can sıkıntısı ve ilgisizlik sorunu yaşarsınız; eğer baş edebileceğinizden fazla stres varsa bu da çöküntüye yol açar. Stres yönetiminde anahtar kelime "denge"dir.

İçinde kendine belli bir basınç olan bir balon düşünelim. Bu balon bir de dışardaki hava basıncının etkisindedir. Eğer bu iki basınç dengede değilse balon da dengede değildir. İç basınç fazla, dış basınç az ise, balon şişmeğe başlayacak, dengesizlik çok büyükse patlayacaktır. Bunu, az stresli bir insanın "sıkıntıdan patlamasına" benzetebilirsiniz. Yok dış basınç yüksek, iç basınç düşükse, balon içine çökecektir. Bunu da başedemiyeceği ölçüde stresle karşılaşan insanın çöküşüne benzetebiliriz.

Stresle baş etmenin her insanda farklı olması gereği bu benzetmenin içine iyi oturuyor. Her insanın kaldırabileceği stress derecesi tıpkı balonun iç basıncı gibi kendine özgüdür. Birimizin keyif alacağı ve "ilgi çekici", "heyecanlı" diye tarif ettiği ortam, diğerimiz için cehennemî bir stres kaynağı olabilir. Her birimizin fizyolojik olarak dengede, akılca sağlıklı ve davranışça uyumlu olduğumuz stress düzeyi optimum düzeydir ve kişiden kişiye değişir. İşte bu yüzden, bir stresle baş etme programı tamamen kişiye özgü olmak zorundadır.

Stres müdahalesinde hedef kişinin kendi iç kaynakları ile çevresindeki stres arasında denge kurmaktır. Çevrenizdeki stres kaynaklarını değiştirmek kolaylıkla yapabileceğiniz bir şey değildir. Bunun yerine stresin zihniniz, fizyolojiniz veya davranışlarınız üzerindeki etkisini değiştirerek, kendinizi kendi koşullarınız içinde stres'e daha donanımlı hale getirmelisiniz. Amaç tabii ki sizinle çevreniz arasında gerekli dengeyi yaratmak.... (Misalimize dönecek olursak, iç basıncınızı arttırmalısınız.)

Tabloda, stresle baş etme programlarında kullanılan bazı metot ve modüller gösterilmiştir. Bu müdahalelerin hepsinin de aynı kişiye uygulanması pek olağan değil. Bir stresle baş etme programında uzmanlar sizinle birlike yapılacak bir değerlendirmeden sonra bu modüllerden hangisinin gerekip hangisinin gerekmeyeceğine karar verirler. Programın süresi ve yoğunluğu da bu adımdan sonra ortaya çıkıp kesinleşir.

Uzman doktor ve psikologtan başka, stresin diyete ve diyetin strese karşılıklı etkileri iyi bilindiği için gerektiğinde (tabloda 14. modüle bakın) beslenme uzmanı da programa katılmalıdır.