Ahmet Aydın Hoca, kitabında “bilim masumiyetini kaybetti, ırzına geçildi” yazmıştı. Kastı, endüstrinin verileri saptırdığıydı. Haklı olabilir mi? , Söylediklerinde kesinlikle gerçek payı var. Kapitalizmin, üstümüzden bir silindir gibi geçtiğine kuşku yok. Devasa bütçeli ilaç endüstrisinin, konuyla ilgili olarak da gıda sektörünün, tıbbın kararlarına çeşitli şekillerde etki etmediğini söylemek mümkün değil.
İyi de, bilime değilse, neye güveneceğiz? Tabii ki, doğruları gasp edenleri ayıklamaya çalışarak bilimi rehber edinmekten daha güçlü bir seçeneğimiz yok. Bunu nasıl başarabiliriz?
Toplumda, ahlaklı insanların, ahlaksızlardan çok daha fazla olduğunu düşünmek yanlış değil. Büyük tröstlerin satın alabileceklerinden çok daha fazla sayıda satın alamayacakları insan olduğunu düşünebiliriz. Ayrıca, çıkar gruplarının kendi aralarındaki rekabet, birbirleri aleyhine yaptıkları çalışmalar da, doğrunun bulunmasına yardım edecektir.
Şayet, bir varsayımı peşinen kabullenmiş de, ona dayanak arıyorsanız, -özellikle tıp alanında- bulmakta çok zorlanmazsınız. İster çıkar gruplarının etkisiyle yapılmış olsun, isterse bilimsel araştırma usullerine uygun davranmamaktan veya teknik hatalardan kaynaklansın, şurada veya burada yandaşlar bulabilirsiniz. Ama belli bir konuda yapılan tüm çalışmaları önünüze alır; bunları bilim kurallarına uygun davranılıp davranılmadığı konusunda değerlendirir; uygun yapılmış olanları taraf tutmadan değerlendirirseniz, çok daha doğru yargılara varma şansınız artar. Binlerce tıp dergisinin, bilgi bombardımanı karşısında daha doğru karar almamıza yardım eden bu değerlendirmeler, “sistematik derleme ve meta analiz” olarak bilinir.
Ben de konuyu araştırırken, münferit yayınlardan çok meta analizleri rehber edinmeye çalıştım. Tabii ki, göreceğiniz gibi bunlar arasında da farklı sonuçlar çıkabiliyor. Ama bu meta analizlerin de meta analizi diyebileceğimiz bir derlemeyle, gerçeğe biraz daha yaklaşabileceğimizi söylemek yanlış değildir.
Çelişkili sonuçlar konusunda, çalışma grupları arasındaki farklardan ve gözlem sürelerinden öte, diyetle ilgili ölçmelerin zorluğuna dikkat çekmek istiyorum. İnsanların bir besin unsurundan ne kadar tükettiklerini, ister sorgu, ister günlük kayıt yoluyla olsun, belirlemek kolay değildir.