Artık bebek formüllerinin D vitamini takviyeli olması, devletin D vitamini desteğini ücretsiz sağlaması gibi tedbirleri raşitizm riskini büyük ölçüde azaltmıştır. Ama kemik erimesi bir halk sağlığı sorunu şeklinde, ciddi boyuttadır.

Kemik erimesinin önlenmesi ve tedavisinde ilk tedbir, yeterli D vitamini ve kalsiyumun alınmasıdır. Kalsiyumun bağırsaktan emilebilmesi için D vitamini gerektiği; buna karşılık tek başına D vitamini desteği kırık riskini azaltmaya yetmediği için kalsiyum ve D vitamini birlikte alınmalıdır. 53 çalışmanın toplam 91.791 katılımcısını içeren bir Cochrane gözden geçirme çalışmasında,

• 11-15 kaliteli çalışmanın 27.693-28.271 katılımcısında kalça ve herhangi bir yeni kırık riskine tek başına D vitamininin etkisiz olduğu,
• 9 kaliteli çalışmanın 49.853 katılımcısında kalsiyum ve D vitamini birlikte alındığında kalça kırığı riskinin %16 azaldığı saptanmıştır.

Tek başına kalsiyum almanın yarar sağlayabileceği, ama en iyisinin, ikisinin birlikte alınması olduğu bildirilmiştir. Hoş, tek başına D vitamini almayı faydalı bulan çalışmalar da yok değildir.

“Günlük D vitamini ihtiyacımız” bölümünde, D vitamini ile ilgili tavsiyeleri konuşmuştuk. Genel olarak,

• Erkekler ve menopoz öncesi kadınlar için günde 1000 mg kalsiyum+600 ila 800 İÜ D vitamini,
• menopoz sonrası kadınlar için günde 1200 mg kalsiyum+800 ila 1000 İÜ D vitamini önerilmektedir.

Kalsiyum ve D vitaminini birlikte almanın, menopoz sonrası ve/veya yaşlı kemik erimesi hastalarında, kemik mineral yoğunluğunu (dansitesini) olumlu etkilediği konusunda pek çok çalışma vardır. Ama bu olumlu etkinin kırık riskine faydası konusundaki yayınlar tutarsızdır. Faydalı olduğunu bulan çalışmalar da vardır, faydasız olduğunu bulanlar da. Kapsamlı bir değerlendirmede yaşlılarda bu bileşimin genel olarak kırık riskini %12; kalça kırığı riskini %16 azalttığı saptandı.

Farklı çalışmalarda kırık riskinin en düşük olduğu kan D vitamin (25HVD) seviyesinin 40 ng/mL olduğu bildirildi (1, 2).

Kemik erimesine kalsiyum ve/veya D vitaminin etkisi konusunda yapılmış yüzlerce çalışma bulunmaktadır. Bunlarla sizi meşgul etmeden, bu çalışmaların geldiği noktayı şu şekilde paylaşabilirim: Kalsiyum+D vitamini kombinasyonu,

• genelde kemik mineral yoğunluğunu artırmaktadır,
• Kırık riskini,
•    yaşlılar ve bakımevlerindeki kadınlarda büyük ihtimalle,
•    menopoz sonrası kadınlarda orta ihtimalle azaltmakta;
•    orta yaş erkeklerde ise azaltmamaktadır.  

Yani D vitamininin kemik sağlığı konusundaki şöhretine rağmen, kemiğe yararının sınırlı olduğunu; bunu da büyük ölçüde, kalsiyumla el ele gerçekleştirdiğini söylemek yanlış olmaz.

Son dönemde sıklıkla D vitamini baktırılıp eksiğin kapatılmaya çalışıldığını ama –en azından kemik sağlığı adına- kalsiyum konusunda aynı duyarlığın gösterilmediğini görüyorum.