Egzersizle şeker düşmesi riski insülin tedavisiyle sınırlı değildir. Bir şekilde insülin salgısını ve duyarlığını artıran çeşitli ilaçlar da –insülin kadar olmasalar da- insüline benzer tesir gösterir. Bu ilaçların tesiri, egzersizle çakıştığında, kan şekeri düşmesi riski vardır.
Egzersizin kan şekeri düşmesi (“hipoglisemi”) riskini artırabilecek şeker ilaçları şunlardır (kendi kullandığınız ilaç olup olmadığını görmeniz için piyasada satılan adlarını da parantez içinde sıraladım) :
- Sulfanilüreler:
- Glipizid (Glucotrol XL tab, Minidiab tab),
- Gliburid/Glibenklamid (Dianorm tab, Diyaben tab, Gliben tab),
- Glimeprid (Amaryl tab, Diameprid tab, Glimax tab, İnsuprid tab, Tideca tab),
- Gliklazid (Betanorm tab, Betanorm MR tab, Daklazid MR tab, Diamicron tab, Diamicron MR tab, Diatime MR tab, Diaway MR tab, Efikas MR tab, Glida MR tab, Glumikron tab, Hipoglis MR tab, Mellidys MR tab, Oramikron tab),
- Glibornurid (Glutril tab)
- Meglitinidler:
- Repaglinid (Diafree tab, Novade tab, Novonorm tab, Repafix efer tab, Repelit tab, Replic tab),
- Nateglinid (Dialix tab, İncuria tab, İnglex tab, Naglid tab, Nateful tab, Starlix tab, Teglix tab)
- GLP-1 analogları:
- Eksenatid (Byetta enj),
- Liraglutid (Victoza enj)
- Liksisenatid (Lyxumia enj))
- Amilin analoğu: Pramlintid (henüz ülkemizde yok)
***
Buna karşılık aşağıda sayacağımız şeker ilaçları için egzersizle çakışması halinde kan şekeri düşmesi riski bildirilmemiştir.
- Biguanidler:
- Metformin (Diafortmin tab, Glange tab, Glifor tab, Glifor SR tab, Glinext MR tab, Glucophage tab, Glucotard tab, Gluforce tab, Glukofen tab, Glukofen retard tab, Matofin tab, Matofin XR tab, Metfull efer tab, Metvel tab)
- Tiazolidinedionlar (Glitazonlar):
- Roziglitazon (piyasada yok),
- Pioglitazon (Actos tab, Dialic efer tab, Dropia tab, Glifix tab, Pioforce tab, Piofox tab, Piogtan tab, Piondia tab, Pixart tab )
- Alfa glukozidaz inhibitörleri:
- Akarboz (Acnor tab, Glucobay tab, Glynose tab, Oador tab),
- Miglitilol (Meglitis efer tab, Migdia efer tab, Miglitec tab)
- DPP4 inhibitörleri:
- Vildagliptin (Galvus tab, Glividin tab),
- Sitagliptin (Januvia tab, Xelevia tab),
- Saksagliptin (Onglyza tab),
- Linagliptin (Trajenta tab)
***
İlaçların yaratabileceği sıkıntıya değinmişken, şeker hastalarının sıkça kullandığı özellikle bir başka iki grup ilaca dikkat çekmek isterim.
Bunlardan birisi “beta blokör” denen kalp atım sayısını ve kalbin pompa gücünü azaltarak kalbin iş yükünü hafifleten ilaçlardır. Hayli geniş olan bu gruptan Beloc, Concor, Tensinor, Dilatrend, Prent, Visken, Dideral’i örnek olarak verebilirim.
Nabzı yavaşlattıklarından, bu grup ilaçları kullananlarda nabız sayısı egzersiz şiddetinin güvenilir bir göstergesi olmaktan çıkar. Bu ilaçların bir başka olumsuz yanı, kan şekeri düşüşüne ilişkin belirtileri maskeleyebilmesidir.
Bir diğer ilaç idrar söktürücü (“diüretik”) ilaçlardır. Bu gruba örnek olarak Lasix, Desal, Aldacton, Aldactiazid, Moduretic, Triamteril’i verebilirim. Bu ilaçlar vücut sıvısını gereğinden fazla azaltabilirler.
İnsülin dışında, insülin salgısını veya tesirini artıran bazı ilaçlar (sulfanilüre, glinid, GLP-1 analoğu) da, insülin gibi şeker düşmesi (hipoglisemi) riskini artırır.
Kan şeker düzeyini belirleyen unsurlardan biri vücudun su ihtiyacının karşılanma derecesidir. Yüksek şeker su kaybına, su kaybı kan şekeri yükselmesine neden olur. Otonom sinir hasarında vücuttaki su eksikliğinin sorunu kışkırttığını konuşmuştuk. Kısacası, yeterli sıvı herkes için önemlidir ama şeker hastası için daha da önemlidir.
Öte yandan egzersiz sırasında vücut ısısı yükselir ve ter ve buhar yoluyla fazlaca su kaybedilebilir. Ortam sıcak ve nemli, giysiler uygunsuzsa bu risk daha da fazladır. Buna bir de idrar söktürücülerin gereğinden fazla sıvı kaybı eklenirse, sorun derinleşebilir. Sağlığı olumsuz etkilediği gibi egzersiz performansını da aşağı çeker. Ayrıca, belirtilerin şeker düşmesiyle karıştırılma riski vardır.
Sonraki bölüm: Egzersiz öncesi tıbbî değerlendirme