Kilo ve vitamin ilişkisi konusunda belki de en çok yapılan araştırma, değişik çalışma gruplarında; kilo ve yağlanmayı yansıtan farklı ölçümlerin [kilonun, kilonun boya kıyasla durumunu yansıtan
“beden kitle indeksi (BKİ)” 'nin, bedendeki yağ kitlesi toplamı veya yüzde oranının, vücuttaki yağ dağılımının ve karın yağlarının diğer yağlara oranının] saptanıp, bunlarla kanda ölçülen çeşitli vitaminlerin seviyelerinin karşılaştırıldığı çalışmalardır:
- Avustralya’da Meksika asıllı çocuklarda yapılan bir çalışmada, beden yağ kitlesi arttıkça kandaki E vitamini ve –A vitamini gibi etki gösteren- karetenoidlerin azaldığı; buna karşılık –A vitamini öncüsü olan- retinol yoğunluğunun arttığı saptanmış.
- Yine Meksikalı çocuklarda yapılan benzer bir çalışmada, “beden kitle indeksi (BKİ)”, bel çevresi uzunluğunun boya oranı ve hem karın hem de tüm beden yağları arttıkça C vitamini ve Evitamini/kan yağları oranının düştüğü, A vitamini seviyesinin arttığı saptanmış.
- 25-64 yaşlarında 850 Hindistanlı erkekte, bedendeki yağ oranı ve yağın karındaki birikimi arttıkça, kanda ölçülen C ve E vitamini seviyelerinin azaldığı belirlenmiş.
- ABD’de, 35 erkek, 83 kadında yapılan bir çalışmada, “beden kitle indeksi (BKİ)”, beden yağının yüzde oranı ve bel çevresi uzunluğu arttıkça kandaki C vitamini düzeyinin azaldığı tespit edilmiş.
- 102 toplu ve şişmanla 33 normal kilolunun karşılaştırılmasında, açlık kanında ölçülen C vitamini (askorbik asit), E vitamini (tokoferol), A vitamini (retinol), B1 (tiamin), B2 (riboflavin), B6 (piridoksin) ve folik asit seviyelerin kilosu fazla olanlarda düşük olduğu saptanmış.
- 45-79 yaşlarında, kronik hastalığı olmayan 19.068 kadın ve erkekten ölçüm yapılan 8.178’inde bel çevresinin kalça çevresine oranı (BKO) arttıkça (yani bel kalçaya göre kalınlaştıkça), C vitamini (askorbik asit) seviyesinin düştüğü; ilişki sigara içimi gözetilerek yapılsa da, durumun değişmediği belirlenmiş.
- Belki de en önemli belirtisi “karın yağlanması” olan ve şeker hastalığı ile kalp ve damar hastalıklarının habercisi olan “Metabolik Sendrom” hastalarında, kanda A, C ve E vitamini düzeylerine bakılmış. Metabolik Sendromu olmayan sağlıklı kontrollere göre her üç vitamin de düşük saptanmış.
Şişmanlarda farklı vitaminler düşük saptanmaktadır. Ama bunun nedenleri konusunda farklı görüşler vardır.
Bu konuda yapılan pek çok araştırmadan örnek olarak verdiklerimizde, genel olarak kilo arttıkça, vücut yağlandıkça, özellikle de yağ karın kısmında toplandıkça, vitamin seviyesinin düştüğü görülmektedir. Bir başka deyişle, şişmanlarda çeşitli vitamin seviyeleri düşük bulunmuştur.
Bu ilişkinin farklı nedenleri olabilir:
- Vitaminler zayıflatıyor; bu yüzden söz edilen vitaminleri yeterli almayanların şişmanladıkları düşünülebilir. Bu varsayımı destekleyecek şekilde, yağ hücreleri (adipositler), C vitaminine maruz bırakıldığında bu hücrelerin dönüşüm belirteçlerinden “gliserofosfat dehidrogenaz” ın azaldığı; ağızdan C vitamini verilmesinin farelerde kilo alımının başlarında, hem davranışlara, hem de yağ hücrelerinden yağın kana sızdırılmasına tesirle, yüksek yağlı diyetin yağlandırıcı etkisini önlediği ileri sürülmüştür.
- Kilosu fazla olanların, kalorisi bol ama besin değeri düşük, vitaminden fakir besinleri tercih ettikleri; bu yüzden vitamin seviyelerinin düşük bulunduğu düşünülebilir.
- Kilosu fazla olanların bedenleri daha büyük olduğundan, daha zayıflarla aynı miktarda vitamine sahip oldukları halde, birim ağırlık başına saptanan vitaminin düşük çıktığı iddia edilebilir. Ancak bu iddia, kilo artışı daha çok yağlanma şeklinde olduğu için, yağda eriyen vitaminler (A, D, E, K) için geçerli olabilir.
- Hayli taraftar bulan bir başka görüş, kilosu fazla olanların, vücutlarında daha çok serbest radikal oluştuğu; vitaminlerin de bunlarla baş edebilmek için fazlaca harcandığı şeklindeki görüştür. Bilindiği gibi serbest radikaller, metabolik faaliyetler sırasında, elektronunu kaybeden, bunu tamamlamak için de çevrelerine saldıran yapılardır. Bunlara aradıkları elektronu vererek çevrelerine saldırmalarını önleyen maddelere ise “antioksidan” denmektedir. Vücudun doğal antioksidanları yetmeyince, bu işi bazı vitaminler üstlenmektedir. Gerçekten de, yayınlarda eksikliği bildirilen vitaminler, ağırlıklı olarak, en fazla antioksidan özelliğe sahip olan C, E ve A vitaminleridir. Bu varsayım gerçekten doğruysa, -vitaminlerden korkmak bir yana- kilosu fazla olanların daha fazla antioksidan vitamin almaları gerektiğini söyleyebiliriz.