Son yıllarda D vitamini en yoğun ilgilenilen vitaminlerden biri haline geldi. Çok uzun zamandır, kanda D vitamininin kilosu fazla olanlarda, özellikle de vücut yağı fazla olanlarda daha düşük seviyelerde olduğuna ilişkin pek çok yayın çıktı:
- İspanya’da kan D vitamin düzeyleri 1996-98’de ölçülüp 2002-4 ve 2005-7’de yeniden izlenen 1226 kişinin şişmanlık oranı sırasıyla %28,1-36,2 ve 39,5 saptandı. İkinci değerlendirmede Beden Kütle İndeksi (BKİ) 30 kg/m2’nin altındakilerde (yani şişman olmayanlarda) kan D vitamin (25HVD) düzeyi 17 ng/mL ve altındakilerde 4 yıl sonra şişmanlık gelişme ihtimali 2,35 kat artmış bulundu. Bulgular, D vitamin eksikliğinin şişmanlık risk artımıyla birlikteliği şeklinde yorumlandı.
- 65 yaş ve üstü 453 Amsterdamlıda –uyarlamalar sonrası- daha yüksek BKİ, bel çevresi ve toplam deri kat kıvrım kalınlığının anlamlı olarak daha düşük kan D vitamini (25HVD) düzeylerine eşlik ettiği görüldü. Toplam beden yağı yüzdesi ile 25HVD düzeyi güçlü bir şekilde ters ilişkili görünüyordu.
- 20-80 yaşlarında, BKİ’leri 17-30 kg/m2 arasında değişen 410 sağlıklı kadında –yaş, ırk ve D vitamin desteği uyarlamaları sonrası- kan D vitamini (25HVD) düzeyi beden yağ yüzdesi ile –bağımsız olarak- ters ilişkili bulundu.
- “1958 İngiltere Doğumlular” çalışma grubunda kanda D vitamini (25HV) düzeyi 75 nmol/L’nin (30 ng/mL’nin) altındakilerin oranı şişmanlarda %80 iken, diğerlerinde %68 saptandı. Son üç aydaki şeker durumunu yansıtan HbA1c ile 65 nmol/L’ye kadar doğrusal bir illişki varken bu değerden sonra artış zayıflıyordu. BKİ’si yükseklerde, düşüklere göre ilişki daha güçlüydü.
- ABD’de BKİ’leri 17-30 kg/m2 arasında değişen, 20-80 yaşlarında 410 sağlıklı kadında, beden yağıyla kan D vitamini (25HVD) düzeyi ters ilişkili bulundu.
- 19-55 yaşlarında 25.616 kişilik çalışma grubundan rastgele seçilen 2.584 kişide şişmanlık riskinin, kan D vitamini (25 HVD) seviyesi 20 ng/mL’nin altındakilerde %74 daha fazla olduğu saptandı. Kış sezonu 3,16 kat, halen sigara içimi riski %41 artırırken balık yağı takviyesi %40, egzersiz %20, daha fazla alkol tüketimi %24 azaltmaktaydı.
- 45-75 yaşlarında 620’si kadın, 246’sı erkek 866 kişide 2 yıl arayla tekrarlanan iki ölçümde, BKİ ile kan D vitamini (25HVD) düzeyleri arasında negatif ilişki saptandı.
- 18 yaş ve üstü 12.927 kişiyi kapsayan 2001-2006 NHANES’i –yaş, cins, ırk, evlilik, eğitim, gelir düzeltmelerinden sonra, normal kilolulara göre- 20 ng/mL’nin altında kan D vitamini (25HVD) değerlerine sahip olanların, toplularda %8, şişmanlarda %26 daha fazla olduğunu gösterdi.
- Şeker hastalığı olmayan 3.890 kişinin incelenmesinde, -kışın- kan D vitamini (25HVD) düzeyiyle serum insülin düzeyi, bel çevresi, derialtı (subkutan) yağ dokusu ve özellikle iç organ (viseral) yağ dokusu arasında ters ilişki olduğu gösterildi. Viseral yağ dokusu uyarlaması, insülinin anlamlı etkisini ortadan kaldırıyordu. BKİ’si 25’in altındakiler de dahil, farklı BKİ kategorilerinde, daha yüksek yağ dokusu, daha düşük kan D vitamini düzeyleriyle birliktelik gösteriyordu. 20 ng/mL’nin altındakilerde, subkutan ve viseral yağ dokusu üç kat daha fazlaydı.
- Kriterleri karşılayan 23 çalışmanın 29.882 katılımcısını içeren 2015 yılında yapılan bir meta-analizde, D vitamin eksikliği; (yaş, enlem, D vitamin eksikliği kesim noktasından bağımsız olarak), normal kilolulara göre şişmanlarda %35, toplularda %24 daha fazla saptandı.
- Farklı incelemelerdeki 123.864 kişide, BKİ’deki her 1 kg/m2 yüksekliğe, kan D vitamini (25HVD) düzeyinde %1,15 düşüklüğün eşlik ettiği saptandı.
- D vitamini desteği alan 22.214 ve bir koruma programı nedeniyle kanlarında D vitamini bakılan 17.614 katılımcıda, normal kilolulara göre, kan D vitamin (25HVD) düzeyi şişmanlarda 19,8, toplularda 8,0 nmol/L kadar daha düşük saptandı.
O kadar çok yayın var ki, artık, kilosu fazla olanların kanlarındaki D vitamini (25-hidroksi vitamin D: 25HVD) seviyesinin –genelde- düşük olduğuna ilişkin kuşku yok.
***
Kimileri bu ilişkiyi, kanda D vitamini düşüklüğünün vücut yağlanması artışına ve şişmanlamaya yol açtığı şeklinde değerlendirdi (
1,
2).
Kilo arttıkça kanda D vitamini (25HVD) seviyesinin düştüğü ortaya kondu. Bu, “D vitamini desteği zayıflatabilir mi?” sorusuna yol açtı.
Sonuçta, D vitamin desteğiyle zayıflanabileceği tezi, kilo sorunu yaşayan ve bunu binbir türlü yolla başaramayanları umutlandırdı ve heyecanlandırdı.