Bu yazının konusunun, asit oluşturucu bir beslenmenin, sağlıklı görünen insanlarda uzun dönemde yol açabileceği zararlar olduğunu vurgulayalım. Son dönem böbrek yetmezliği, şeker koması gibi açıkça hastalık hali olan asidozlar konumuz dışındadır.

Atalarımıza göre daha asit oluşturucu beslendiğimizi kabul ettiğimize göre, bunun sağlığımıza yansımaları olabileceğini de düşünebiliriz. Ama en başından, vücudun asit-alkali dengesini sıkı sıkıya koruduğunu söylemiştik. Öyle ki, asit oluşturucu yada alkali oluşturucu bir diyetin –geçici hafif sapmalar dışında- kanda anlamlı farklar yaratmadığı (pH’ı oynatmadığı) konusunda neredeyse herkes hemfikir. Yani, vücut günümüzdeki daha asit oluşturucu beslenmeyle başarılı bir biçimde baş ediyor görünüyor. Bir başka ifadeyle, daha fazla aside maruz kalsak da, vücudumuz, aldığı tedbirlerle bunu hızla düzeltip vücudu etkilemesine izin vermiyor.

Bu başarının vücudun artan asit yükünü bertaraf eden mekanizmalarla (tampon sistemleri, akciğer ve böbreklerle) sağlanabileceği düşünüldüğünde, olsa olsa, daha önce sözünü ettiğimiz bu mekanizmalarla ilgili bir “yorgunluk, aşınma, tükenme” beklenebilir. Bu sistemler, vücut asitlik ibresini normalde tutabilmek için, aşırı çaba gösteriyor olabilir. Tampon sistemleri, vücuda zarar gelmesin diye, atalarımızınkinden daha fazla çalışıyor ve bunu başarıyorlarsa, bedeli tampon sistemlerinin ödüyor olabilir.

Bu aşırı çabadan akciğerlerin etkilendiğine ait bilimsel veri yok. Ama tampon sistemlerinin etkilenmesi konusu çokça tartışılmış. Böbreklerse, bedeli daha fazla taş oluşumuyla ödüyor gibi görünüyor. İsterseniz, şimdi, günümüz “daha asidik” beslenme tarzının, sağlığa olumsuz etkileri konusunda, geleneksel tıbbın söylediklerine bakalım…

Meraklıları için biraz daha ayrıntılandırdım; onlar “Meraklısı için alkali diyet hakkında geleneksel tıbbın söyledikleri” bölümünde yazdıklarımı okuyabilirler. Merak etmeyenler, bir sonraki bölüme (Alkali diyet tümüyle saçmalık mı?) atlayabilirler.

Ama herkes için bir özet yapabilirim:

Yıllar ve onyıllar boyunca, günümüzün daha asitli beslenme tarzı, bazı sağlık sorunlarına yol açıyor olabilir. Bunlardan tıbbın en çok ilgilendikleri, kemik ve kas sağlığına olumsuz etkileri ve böbrek taşı oluşumunu kolaylaştırmasıdır.

Asidin kemik sağlığına zarar verdiğini düşünenlerin varsayımları şu şekildedir: Vücudun sürekli daha fazla asit yüküyle karşılaşması, kandaki hazır tampon sistemleriyle telafi edilmeye çalışılır ama başarılamazsa, bir tampon deposu olarak düşünebileceğimiz kemiğe başvurulmasına neden olur. Kemikteki kalsiyum tuzları kana geçip asitteki sapmayı telafi eder. Şayet, kemikten kana geçen tuzlar, daha sonra yerine konmazsa, kemik erimesi ortaya çıkabilir veya mevcut erime ağırlaşabilir.

Konuyla ilgili olarak, sebze-meyveden zengin daha fazla alkali oluşturucu diyetin ve alkali tuz desteklerinin kemik erimesine yararlı olduğunu gösteren çeşitli çalışmalar yayımlanmıştır. Ancak daha fazla asit oluşturucu kabul edilen proteinden zengin diyetin kemik sağlığına zararlı olduğu fazla kabul görmemiştir. Daha önemlisi, konuyla ilgili yapılmış çalışmalardan, usulüne uygun olduğu düşünülenlerin toptan değerlendirildiği yakın zamanda yapılmış bir meta analiz, bu konuda ortaya atılan “asit yükünün, kemik erimesine yol açtığı” iddiasını desteklememektedir (Fenton TR ve ark, 2011). 

Artan asit yüküne karşı kemikten açığa çıkan kalsiyum tuzlarının böbrekten idrarla atılışının, böbrekte kalsiyum taşları oluşumunu kolaylaştırdığı eskiden beri dile getirilmektedir. Alkali tuzlarla yapılan desteğin, bu taşların yeniden oluşumunu önlediğine ilişkin pek çok yayın vardır. Ancak, gerçek şu ki, idrarın asitlik derecesinden sapma, sadece asit değil, alkali idrarla da taş sıklığını artırmaktadır. Tek fark, oluşan taşların çeşididir.

Böbrek taşlı hastalarda, tansiyon yüksekliği, şeker hastalığına yatkınlık, kan yağları bozukluğu ve karın yağlanması gibi sorunlar kümesinden oluşan metabolik sendrom dediğimiz durumun daha sık olduğu gözlemi, asidozla metabolik sendrom arasında ilişki olduğu varsayımını tetiklemiştir. Ancak bu birlikteliğin, asit yükü kaynaklı olduğuna ilişkin her hangi bir veri bulunmamaktadır.

Sebze-meyveden zengin beslenmenin kas kitlesine olumlu etkisini gösteren yayınlar olmakla birlikte, bunun alkalilikle bağlantısı konusunda yeterli veri yoktur. Sınırlı da olsa, anaerobik egzersizde, alkali desteğinin performansı artırdığına ilişkin yayınlar bulunmaktadır.

Saydıklarımız dışında, alkali diyet taraftarlarınca dile getirilen (zayıflattığı, kalp ve kanseri önlediği gibi) iddialar geleneksel tıp tarafından desteklenmediği gibi, incelenmeye bile değer görülmemiştir diyebiliriz.