Damar sertliğine bağlı kalp ve damar hastası olmamakla birlikte, bu yönden yüksek riskli olduğu düşünülen ve bu yüzden statin kullanmasından fayda umulan iki hastalık vardır.
Bunlardan biri, şeker hastalığıdır (diabetes mellitus). Şeker hastalığı damarları bozan hastalıkların başında gelir. Tek başına şeker hastalığının varlığı bile, damar sertliği için önemli bir risk faktörüdür. Bu yüzden –her hangi bir kalp ve damar hastalığı olmasa bile- şeker hastalarında statin kullanılması yönünde bir eğilim vardır.
Ne var ki, statin kullanımı –
daha sonra göreceğimiz gibi-, daha önce şeker hastası olmayan birinde yeni şeker hastalığı oluşması ihtimalini artırır ve zaten şeker hastası olanlarda şeker kontrolünü olumsuz yönde etkileyebilir.
Bu nedenle şeker hastalarında statin kullanımı çokça tartışılan; farklı görüşlerin olduğu bir konudur. Son yıllarda bu konuda, kısa zaman aralıklarında yaklaşımların değişebildiğini gördük.
Şeker hastalarında statin başlayıp başlamama ve hangi dozun uygulanacağı kararında daha çok, kişinin kalp ve damar hastalığına yakalanma ihtimalinin derecesi gözetilmektedir. Verilecek karara etkisi olsa da, -kalp ve damar hastalığı tanısı almışlardaki gibi- LDL denilen kötü kolesterolün yüksekliği, birinci derecede karar verdirici değildir.
***
2015’te yayımlanan ADA (American Diabetes Association) kılavuzunda; 10 yaşın üstündeki tip 1 dediğimiz erken yaş şeker hastalarında, -yaşam tarzı değişiklikleri sonrası- LDL kolesterol 160 mg/dL’nin üstündeyse doğrudan; 130 mg/dL’nin üstündeyse ve ayrıca bir veya birden çok kalp ve damar hastalığı risk faktörü varsa statine başlanması tavsiye edilmektedir. Hedef, LDL kolesterolün 100 mg/dL’nin altına indirilmesidir.
Yine 2015’te yayımlanan NICE (National Institute for Health and Care Excellence) kılavuzu,
Risk sayısı ve ciddiyetine göre gerekiyorsa dozun 80 mg’a kadar çıkılması; kalp ve damar hastalarında doğrudan 80 mg ile başlanıp gerekirse dozun düşülmesi salık verilmektedir. [Müteakip 10 yılda kalp ve damar hastalığı geçirme riskinin nasıl hesaplanacağını “Kalp riski hesap makinesi” sayfamızdan görebilir, dilerseniz kendi riskinizi hesaplayabilirsiniz (http://drpozitif.com/KalpRiski.aspx/kalp-riski-hesap-makinesi).]
2015 ADA (American Diabetes Association) kılavuzu,
- tanı konmuş bilinen kalp ve damar hastalığı bulunan şeker hastalarında ve 40-75 yaşındaki şeker hastalarından müteakip 10 yıllık damar sertliğine bağlı kalp ve damar hastalık geçirme riski %7,5’un üstünde olanlara yüksek yoğunluklu; LDL-kolesterolü 70-189 arasındakilere orta yoğunluklu statin tedavisi önermektedir.
- 40 yaş altındaki ve 75 yaşın üstündeki şeker hastalarında, risk faktörleri varlığı, sayısı ve ciddiyet derecesine göre karar verilir. Kalp ve damar hastalığı için -sigara içilmesi, yüksek tansiyon, LDL dediğimiz kötü kolesterolün 100 mg/dL ve üstünde olması ve kilo fazlalığı- risk faktörlerinden biri veya birkaçına sahip olanlarda –risk derecesine göre- orta veya yüksek yoğunluklu statin tedavisi yapılabilir.
***
Halihazırda kalp ve damar hastası olmamakla birlikte, bu yönden yüksek riskli olduğu düşünülen hastalıklardan diğeri kronik böbrek yetmezliğidir. Böbrek işlevi –glomeriler filtrasyon hızı (GFR) 45-60 mL/dakikanın altında- bozuk olan ama diyaliz tedavisi yapılmayan böbrek hastaları da kalp ve damar hastaları gibi değerlendirilerek statin tedavisi uygulanır.
NICE (National Institute for Health and Care Excellence) 2015 kılavuzunda, –glomeriler filtrasyon hızı (GFR) 60 mL/dakikanın altındaki böbrek hastalarına 20 mg atorvastatin başlanması; kalp ve damar hastalığı, şeker hastalığı veya hipertansiyon varsa dozun 40-80 mg’a çıkarılması önerilmiştir.
***
Kalp yetmezliğinde bazı statinlerin (atorvastatin), hastaneye yatış ihtiyacını ve her hangi bir nedenle ölüm oranını azalttığı bildirilmiştir. Ancak bu fayda, rozuvastatin ve simvastatin için saptanmamıştır.
Kalp ve damar hastalığı olmasa bile, bu hastalığa yakalanma şansları fazla olduğundan şeker ve böbrek yetmezliği hastalarına da statin başlanması tavsiye edilmektedir.
Statinlerin toplardamarlarda pıhtı oluşumu ve buna bağlı tıkanma (venöz tromboemboli) riskini azalttığını gösteren çalışmalar vardır.
Kısa bir süre önce
yapılan bir meta-analizde, statinlerin (atorvastatin ve rozuvastatinin) işlem öncesi verildiklerinde, koroner anjiografi sırasında damarların görülebilmesi için verilen ilaca (
kontrast maddeye) bağlı böbrek yetmezliği riskini %53 oranında azaltabildiği saptandı. Bu fayda şeker hastaları ve böbrek işlevi bozuklarda daha da belirgindi.