D vitamininin kemik erimesine gerçekten fayda edip etmediği araştırılırken, kemik kırıklarına faydasından ziyade yaşlılarda düşme riskini azalttığı görüldü (Bu konuyu bir başka yazıda daha ayrıntılı paylaşacağım). Üstelik D vitamini kırık riskindeki azalmayı, kalsiyumu koruyucu etkisi üstünden dolaylı yolla gerçekleştirirken, düşme riskini doğrudan kendisi azaltıyor görünüyordu.

Düşmeyi azaltması, -kemiklere etkisinden çok- kas ve sinir sistemi üstünden olabilirdi. Kaslarda D vitamini almaçlarının (reseptörlerinin) saptanması, buralardaki etkinliğinin kanıtı olsa gerekti. Zaten, eskiden beri raşitik çocukların (ve onun erişkinlerdeki karşılığı olan osteomalazinin) kas güçsüzlüğüyle seyrettiği; D vitamini takviyesinin güçsüzlüğe de fayda ettiği gözlemlenegelmişti.

Kalıtsal bir enzim eksikliği yüzünden D vitamin eksikliği olan çocuklardaki ağır kas güçsüzlüğünün, aktif D vitaminiyle tedavi edilebilmesi, D vitamininin kaslarda faydalı olabildiğinin en güçlü delillerinden biridir.

***
D vitamin yetersizlik yada yetmezliğinin kas işlevlerine olumsuz etkisi iki farklı yolla açıklanmıştır.

• Bunlardan ilki, D vitamininin daha çok “hızlı” olarak nitelenen, tip II kas lifleri üstünden etki ettiğidir. 3-6 ay süreyle kalsiyum+D vitamini (analoğu 1-alfa hidrokskolekalsiferol) tedavisiyle, tip IIA kas lifleri artarken tip IIB kas liflerinin azaldığı görüldü. Tip IIA kas lifleri, hızlı kasılan; -hücrelerimizde yakıtları oksijen yardımıyla yakarak enerji elde ettiğimiz- mitokondrice ve –oksijen taşıyan- miyoglobince zengin, hem şeker, hem yağı enerji kaynağı olarak aerobik metabolizmada kullanan, ek efor gerektiğinde devreye giren ama dayanıklılık sağlayan tip 1 kas liflerinden daha verimsiz, kırmızı liflerdir.
• D vitamininin kaslara olası diğer etkisi, D vitamini eksikliğinin parathormon artışına yol açması, bu artışın bir yandan –kaslarda- protein yıkımını artırırken öte yandan –fosfat, kreatin fosfat, kalsiyum-ATPaz gibi- enerji  ve metabolizma verimini azaltmasıyla açıklanmıştır.

***

Tümünde olmasa da çoğu çalışmada, kandaki D vitamini (25-hidroksivitamin D: 25HVD) düzeyinin yaşlılarda kas kuvveti; çocuk ve gençlerde egzersiz performansıyla paralellik gösterdiği saptandı.

Kuvvet, denge, yürüme, sıçrama, hız, tepki zamanı, dayanıklılık gibi kas işlevlerine tesirle ilgili çalışmalar, D vitamini desteğinin yaşlılarda ve/veya D vitamini seviyesi düşük olanlarda faydalı olabileceğini düşündürmektedir.

1996’dan 2014’e kadar yapılan çalışmaların –güvenilir sağlık araştırmaları değerlendirme kuruluşlarından biri olan- Cochrane gözden geçirmesinde, 30 çalışmanın, ortalama yaşı 61,1 olan 5.615 kişiyi kapsayan değerlendirmesinde, D vitamini desteğinin genel kas kuvvetine küçük de olsa anlamlı etkisi olduğunu ortaya koydu. Ama kas gücü ve kas kitlesine anlamlı etki saptanmadı. Kas kuvvetine olumlu etki kanda D vitamini göstergesi sayılan 25HVD düzeyi 12 ng/mL’nin altında olanlarda ve 65 yaş üstündekilerde çok daha belirgindi.

Şu anda gelinen nokta, fazladan D vitamini vermenin –diğer vitaminlerde olduğu gibi- kas işlevlerine doping etkisi yapmayacağı yönündedir. Ama genel toplumda olduğu gibi, sporcular arasında da eksikliğin çok yaygın olduğu gösterilmiştir. Bu bakımdan eksikliği olanların bu eksikliklerini kapatmaları kuşkusuz gerekir. Şu anda bu bağlamda yürüyen ve henüz sonuçlanmamış olan tartışma, kemik sağlığı için “yeter” sayılan -30 hatta 20 ng/mL gibi- sınır değerlerin, egzersiz performansı için geçerli olmayabileceği ve 40 ng/mL sınırının üstüne çıkılması gerektiğidir.

***
D vitamini eksikliği olanlarda kas-iskelet ağrılarının daha fazla olduğu gözlemlenmiştir.
Ancak hem yaşlılarda sık görülen eklem kireçlenmesi (osteoartrit) hastalarında; hem de özgül olmayan kas-iskelet ağrılarında D vitamini takviyeleri ağrıyı azaltmada çok fazla işe yaramadı. Ama ağrıyı azalttığını ileri süren çalışmalar da vardır.