D vitamini ile ilgili en heyecan verici savlardan biri, D vitamini ile ömür arasındaki ilişkidir. Düşük D vitamini düzeylerinde ölüm ihtimalinin arttığı; D vitamini eksiğinin kapatılmasının bu ihtimali azalttığı ileri sürülmüştür.
Bu iddianın dayanakları, en sık ölüm nedeni olan kalp ve damar sistemi hastalıklarına, bunu izleyen ikinci sıklıktaki ölüm nedeni olan kansere D vitamininin olumlu etki etki yapıyor olduğuna ilişkin çalışmaların varlığıdır. Ayrıca D vitamininin şimdiye değin tartıştığımız diğer çeşitli hastalıklardaki olumlu etkisi de ömre olumlu yansıyor olabilir. Acaba iddia gerçekten doğru mu?
***
Birçok araştırma, kanda D vitamini (25-hidroksivitamin D: 25HVD) düzeyiyle her hangi bir nedenden ölüm ve kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölüm arasında ters ilişki olduğunu; yani kanda D vitamini düştükçe söz konusu ölümlerin artıp, kanda D vitamini yükseldikçe azaldığını gösterdi. Burada dikkati çeken şeylerden biri, kan D vitamini (25HVD) düzeyinin fazla düştüğü hallerde (özellikle <10 ve <20 ng/mL), bu ilişkinin daha güçlü olması, düzey arttıkça (35 ng/mL’nin üstü), bu ilişkinin kaybolduğunun belirlenmesidir. Ancak kanda D vitamini düzeyi ile her hangi bir nedenden ölüm ve kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölüm arasında ilişki bulmayan çalışmaların da bulunduğunu belirtmemiz gerekir.
***
Ancak kanser ölümleri ile kanda D vitamin düzeyi arasındaki ilişkiye yönelik çalışmalar birbiriyle hayli uyumsuzdur. Kanda D vitamin (25HVD) düzeyi ile hem aynı, hem de ters yönde sonuçlar rapor edilmiştir. Bir çalışmanın erkeklerde 40 ng/mL ve üstü değerlere sahip olanlarda, 15 ng/mL’nin altındakilere göre riskin %85 arttığını bulmasına dikkat çekmek isterim. Benzer şekilde kanser ölümlerinin hem en düşük %10 ve hem de en yüksek %5’lik dilimlerde artmış olduğunu bulan bir araştırmayı da not etmek gerekir.
***
Kanda D vitamini seviyesi düştükçe her hangi bir nedenden ve kalp ve damar hastalıklarından ölüm artıyor görünmektedir. Kanser ölümleri ise hem yüksek, hem düşük kan D vitamin seviylerinde daha sık görülüyor gibidir. Ama D vitamin desteğinin ölüm sıklığına etkisi konusundaki çalışmalar birbiriyle tutarsızdır.
D vitamini desteğinin ömre yansıması konusundaki çalışmalar daha sınırlıdır. Bu, insan ömrünün uzun olması nedeniyle uzun izleme yıllarına ihtiyaç duyulmasına bağlıdır. Burada imdada kemik erimesi nedeniyle uzun yıllar boyu kalsiyum+D vitamini yada tek başına D vitamini alan hastalarda benzer özellikteki kontrollere göre ölüm oranında değişiklik olup olmadığına bakma fırsatı yetişmektedir. Bu çalışmaların sonuçları çok tutarlı değildir. Çoğu çalışma her hangi bir nedene, kalp ve damar hastalıklarına ya da kansere bağlı ölümlerde azalma sağladığı yönünde olmakla birlikte fayda olmadığını gösteren çalışma sayısı da fazladır.
Merak edenler bu konuda yapılmış bazı çalışmaların özetine bakabilirler (D vitamini ile ölüm (mortalite) oranı arasındaki ilişkilere ait çalışmalar). Merak etmeyenler bir sonraki bölüme geçebilirler.